Khu tái định cư Bình Khánh nằm bên Đại lộ Mai Chí Thọ. Ảnh: Quỳnh Trần

Hơn 14.366 căn hộ, nền đất tại TP HCM đã được hoàn thành để phục vụ tái định cư nhưng chưa được đưa vào sử dụng.

Kiểm toán Nhà nước vừa công bố báo cáo về hoạt động Báo cáo kiểm toán hoạt động đầu tư xây dựng, mua nhà, đất phục vụ tái định cư và công tác quản lý, bố trí quỹ nhà, đất tái định cư giai đoạn 2013 – 2016 của TP HCM và một loạt dự án xây dựng trên địa bàn.

Theo báo cáo, trong khoảng thời gian 2004 – 2007, TP HCM có chủ trương đầu tư xây dựng 30.000 căn hộ phục vụ công tác tái định cư trên địa bàn và 12.500 căn hộ phục vụ công tác tái định cư Khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Tuy nhiên, đến tháng 3/2017 thì tổng số quỹ nhà đất đã hoàn thành phục vụ công tác tái định cư của địa phương là 39.991 căn nhà ở và nền đất. Trong đó, số đã thực hiện bố trí tái định cư là 25.525 căn nền. Còn lại số chưa bố trí là 14.366 căn, nền (10.503 căn hộ, 3.863 nền đất). Sở Xây dựng đã kiến nghị chuyển 5.000 căn hộ tái định cư thành nhà ở xã hội.

Riêng việc bố trí tái định cư cho dự án Khu đô thị mới Thủ Thiêm, đến cuối năm 2016, thành phố mới chỉ thực hiện mua lại 6.714 căn hộ đã hoàn thành đưa vào bố trí tái định cư cho dự án này (chỉ bằng khoảng 54% chủ trương). Tuy nhiên, tính đến tháng 8/2017, số lượng căn hộ bố trí tái định cư được chỉ là 1.759 căn.

"Việc xác định nhu cầu tái định cư của dự án còn bất cập, chưa đầy đủ thông tin và khả năng dự báo dẫn đến lập phương án đầu tư xây dựng 12.500 căn hộ tái định cư là chưa phù hợp với nhu cầu thực tế", cơ quan kiểm toán nhận định.

Hiện thành phố đã xin ý kiến xử lý 3.790 căn hộ hoàn thành nhưng không có nhu cầu sử dụng từ tái định cư sang nhà ở thương mại, và đã được Chính phủ chấp thuận.

Việc tính toán thiếu chính xác cũng dẫn đến tình trạng quỹ nhà, đất tái định cư chưa đa dạng dẫn đến có trường hợp hộ dân có diện tích đất bị thu hồi thấp, số tiền bồi thường ít nhưng lại được bố trí nền đất tái định cư lớn, dẫn đến tình trạng không đủ khả năng tài chính để thanh toán tiền mua nhà đất tái định cư.

Theo cơ quan kiểm toán, tình trạng tính toán thiếu chính xác xuất phát từ việc hầu hết các quận - huyện đều dự báo số lượng nhà đất để bố trí tái định cư theo số hộ dân bị ảnh hưởng toàn bộ mà chưa trên cơ sở hộ đủ điều kiện tái định cư. Hơn  nữa, trong quá trình triển khai các quận - huyện còn liên tục điều chỉnh nhu cầu của các dự án.  

Cơ quan kiểm toán lấy ví dụ, tại dự án Khu tái định cư 30ha Vĩnh Lộc B (huyện Bình Chánh) tính đến thời điểm cuối năm 2016 có 10 trường hợp do quận Bình Tân bố trí đã bàn giao căn hộ nhưng chưa đóng khoản tiền nào. Trong số đó có những hợp đồng mua bán căn hộ ký từ những năm 2012, 2013.
Nguyên nhân được chỉ ra là do hầu hết người dân được bố trí và chấp nhận tái định cư tại đây đều là dân lao động nghèo, cuộc sống không ổn định, không có việc làm, thu nhập thấp… nên không có khả năng tài chính để thanh toán.

Cũng theo Kiểm toán Nhà nước, một số dự án có thời gian đầu tư kéo dài, việc bố trí tái định cư chậm (thậm chí một số dự án không bố trí được), chi phí vận hành cao, hiệu quả thấp, gây lãng phí nguồn vốn đầu tư từ ngân sách. Ví dụ Khu tái định cư Vĩnh Lộc B (huyện Bình Chánh) có quyết định đầu tư từ năm 2004 với tổng mức đầu tư là 542,68 tỷ đồng. Tiến độ đầu tư dự kiến là 2004 – 2005, nhưng dự án chậm tiến độ, làm tăng phát sinh ít nhất là 519 tỷ đồng, gần gấp đôi tổng mức đầu tư ban đầu.

Ngoài ra, tính đến cuối năm 2017, hơn 7 năm sau khi hoàn thành, dự án mới chỉ bố trí được 479 trong tổng số 1.939 căn hộ, chưa đạt một phần phần tư mục tiêu. Ngoài việc xây dựng quá nhiều căn hộ thì nguyên nhân bố trí tái định cư không đạt là vì người dân không chấp nhận phương án chính quyền đưa ra như quá xa, hạ tầng kết nối kém, khu vực tái định cư khó kiếm việc làm, phát sinh khiếu kiện kéo dài...

Cùng với đó, việc không có người ở thời gian dài làm công trình xuống cấp. Các hạng mục siêu thị, bệnh viện, trường học đã hoàn thành cũng không hoạt động được, gây lãng phí ngân sách. Công trình ngày một hoang hóa trong khi ngân sách vẫn phải chi cho việc quản lý, vận hành.

3 dự án khác cũng có số lượng bàn giao rất thấp hoặc chưa đưa vào sử dụng dù đã hoàn thành vài năm nay.

Theo NGUYỄN HÀ/vnexpress.net